Tại sao trẻ hay mắc bệnh những ngày đầu đi học tại trường mầm non và cách xử lý (Phần 2)

Chiến lược phòng bệnh và xử lý chuyên sâu cho trẻ mới đi học

6.1. Chuẩn bị từ gia đình trước khi trẻ đến trường

Smooth Start tại HEI Schools Saigon Central là cách để các nhỏ quen dần với môi trường mới

Cha mẹ được xem là “tuyến phòng ngừa đầu tiên” giúp trẻ hạn chế nguy cơ mắc bệnh khi bước vào môi trường tập thể. Trước hết, việc tiêm chủng đầy đủ là yếu tố then chốt. Nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 2023) chỉ ra rằng hoàn tất lịch tiêm cơ bản giúp giảm tới 70% nguy cơ lây nhiễm các bệnh truyền nhiễm thường gặp ở nhóm tuổi mầm non, trong đó vắc-xin cúm, phế cầu và thủy đậu được coi là thiết yếu. Song song với đó, dinh dưỡng cân bằng đóng vai trò nền tảng. Phân tích của National Institute of Child Health and Human Development (NICHD, 2022) cho thấy chế độ ăn giàu vitamin A, C, D và kẽm có tác động trực tiếp đến hiệu quả miễn dịch, đồng thời làm giảm tần suất mắc bệnh đường hô hấp ở trẻ từ 3–5 tuổi.

Một yếu tố quan trọng khác là xây dựng thói quen vệ sinh cá nhân. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC, 2022) khuyến nghị trẻ cần được tập thói quen rửa tay bằng xà phòng ít nhất 20 giây trước bữa ăn. Thói quen này có thể giảm tới 31% nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy và 21% nguy cơ mắc bệnh đường hô hấp. Khi được hình thành từ gia đình, việc duy trì tại trường học sẽ trở nên thuận lợi và hiệu quả hơn.

6.2 Vai trò then chốt của giáo viên và nhà trường

Nhà trường không chỉ là nơi dạy và học, mà còn là một “môi trường y tế – xã hội thu nhỏ” nơi giáo viên giữ vai trò “người gác cổng” sức khỏe. Nghiên cứu tại Úc của Elliott và McKenzie (2021) cho thấy, khi giáo viên được tập huấn kỹ năng nhận diện sớm các triệu chứng như sốt nhẹ, mắt đỏ, ho hay hắt hơi, tỷ lệ bùng phát dịch trong lớp có thể giảm tới 40%.

Bên cạnh đó, việc tổ chức các thói quen tập thể cũng có ý nghĩa quan trọng. Những hoạt động như rửa tay đồng loạt hay xây dựng “góc vệ sinh vui nhộn” không chỉ phòng bệnh mà còn tạo sự gắn kết nhóm. Ngoài ra, yếu tố tâm lý cũng cần được lưu ý. Đại học Helsinki (2020) khẳng định căng thẳng trong giai đoạn đầu đi học có thể làm suy giảm hệ miễn dịch. Do vậy, việc áp dụng mô hình “làm quen từng bước” (progressive adaptation) sẽ giúp trẻ thích nghi nhẹ nhàng hơn. Một ví dụ là chương trình Smooth Start tại HEI Schools Saigon Central, nơi trẻ được đồng hành bởi cha mẹ, được lắng nghe và tôn trọng nhịp độ riêng, từ đó hình thành niềm tin rằng trường học là một nơi an toàn và đầy yêu thương.

6.3 Quản lý môi trường học đường theo chuẩn y tế công cộng

Một lớp học an toàn chính là điều kiện cần để hạn chế sự lây lan dịch bệnh. Báo cáo của Queensland University of Technology (2022) chỉ ra rằng, hệ thống thông khí và ánh sáng tự nhiên đạt chuẩn có thể giảm tới 30–35% khả năng lây lan virus qua đường hô hấp.

Cùng với đó, việc vệ sinh và khử khuẩn thường xuyên là điều bắt buộc. Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP, 2021) khuyến nghị các bề mặt tiếp xúc nên được làm sạch ít nhất một lần mỗi ngày, còn đồ chơi dùng chung cần được khử khuẩn sau mỗi buổi học.

Ngoài ra, quy mô lớp học cũng là yếu tố quyết định: khảo sát tại Nhật Bản (Tanaka et al., 2021) cho thấy, lớp học dưới 20 trẻ có tỷ lệ bùng phát bệnh truyền nhiễm thấp hơn hẳn so với các lớp trên 30 trẻ.

Quy trình xử lý khi trẻ mắc bệnh tại trường

Trong trường hợp trẻ xuất hiện triệu chứng bệnh, nhà trường cần tuân thủ quy trình xử lý khoa học. Bước đầu là cách ly tạm thời, đưa trẻ đến khu vực riêng để hạn chế tiếp xúc với các bạn khác. Tiếp theo, phụ huynh phải được thông báo kịp thời để phối hợp.

Kinh nghiệm từ Bộ Y tế Singapore (2021) cho thấy sự minh bạch trong thông tin giữa nhà trường và gia đình giúp rút ngắn 25% thời gian kiểm soát bệnh lây nhiễm. Đồng thời, các trường cần thực hiện theo dõi và báo cáo cho cơ quan y tế địa phương, đặc biệt với các bệnh truyền nhiễm như tay chân miệng hay thủy đậu, để có biện pháp kiểm soát tập thể.

7.1. Mô hình hợp tác ba bên: Gia đình – Nhà trường – Y tế

Phòng bệnh hiệu quả chỉ có thể đạt được khi Gia đình – Nhà trường – Y tế cùng đồng hành. Gia đình đảm bảo dinh dưỡng, giấc ngủ và không đưa trẻ đến trường khi đang bệnh; nhà trường giám sát sức khỏe, duy trì vệ sinh và tổ chức truyền thông phòng bệnh; còn cơ sở y tế có nhiệm vụ tập huấn và hỗ trợ chuyên môn. Mô hình “School Health Collaboration” tại Canada (Public Health Agency of Canada, 2020) đã chứng minh hiệu quả, khi huy động cả ba bên cùng tham gia giúp giảm 18% tỷ lệ nhập viện vì bệnh truyền nhiễm ở trẻ mầm non.

7.2. Tiếp cận toàn diện - hiệu quả lâu dài

Chăm sóc sức khỏe trẻ trong giai đoạn đầu đến trường cần được gắn với phát triển toàn diện. Harvard Center on the Developing Child (2021) nhấn mạnh rằng sức khỏe thể chất và tinh thần là hai trụ cột bổ trợ lẫn nhau. Trẻ được vận động ngoài trời, ăn uống cân bằng và giảm stress sẽ có khả năng phục hồi miễn dịch nhanh hơn. Ngoài ra, việc giáo dục kỹ năng phòng bệnh nên được lồng ghép vào các hoạt động kỹ năng sống. Những trò chơi như “siêu anh hùng rửa tay” hay “bác sĩ tí hon” giúp trẻ tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên.

Một số trường học ở châu Âu hiện áp dụng mô hình Healthy School Model, trong đó yếu tố xanh – sạch – an toàn được đặt làm tiêu chuẩn bắt buộc. Không chỉ là nơi học tập, trường học còn trở thành môi trường bảo vệ sức khỏe lâu dài cho trẻ.

Kết luận phần 2

Trong bối cảnh trẻ mới đi học mầm non thường dễ mắc bệnh, việc xử lý không thể dừng ở mức độ chăm sóc y tế đơn lẻ.

Thay vào đó, cần một chiến lược phòng bệnh đa tầng: chuẩn bị từ gia đình, giám sát tại trường, quản lý môi trường, và sự hỗ trợ của y tế cộng đồng. Các bằng chứng khoa học từ WHO, CDC, AAP và nhiều nghiên cứu quốc tế cho thấy rằng sự kết hợp đồng bộ giữa ba bên (gia đình – nhà trường – y tế) có thể giảm đáng kể nguy cơ bệnh tật trong giai đoạn nhạy cảm này.

Quan trọng hơn, phòng bệnh cho trẻ không chỉ là bảo vệ sức khỏe trước mắt mà còn là đầu tư vào nền tảng miễn dịch, thể chất và tinh thần cho hành trình phát triển lâu dài. Khi nhà trường coi sức khỏe là một phần của giáo dục, trẻ sẽ có cơ hội vừa học tập, vừa lớn lên trong môi trường an toàn và bền vững.

Tài liệu tham khảo

American Academy of Pediatrics. (2021). Cleaning, sanitizing, and disinfecting in child care settings. AAP. https://www.healthychildren.org
Centers for Disease Control and Prevention. (2022). Handwashing: Clean hands save lives. CDC
Elliott, S., & McKenzie, M. (2021). Early childhood educators as health promoters: Supporting children’s wellbeing in care settings. Australasian Journal of Early Childhood, 46(2), 132–145.
Harvard Center on the Developing Child. (2021). Building core capabilities for life: The science behind the skills adults need to succeed in parenting and in the workplace. Harvard University.
Ministry of Health, Singapore. (2021). Guidelines for childcare centres on infectious diseases. MOH.
National Institute of Child Health and Human Development. (2022). Nutrition and immune system development in early childhood. NIH.
Public Health Agency of Canada. (2020). Comprehensive school health framework. PHAC.
Queensland University of Technology. (2022). Indoor air quality and infection prevention in early childhood education settings. Journal of Environmental Health Research, 32(4), 245–259.
Tanaka, H., Yamaguchi, M., & Ito, K. (2021). Class size and the spread of infectious diseases in early childhood education: Evidence from Japan. Early Child Development and Care, 191(7–8), 1103–1115
University of Helsinki. (2020). Stress, adaptation, and immune system functioning in young children. Child Development Research Journal, 15(3), 201–215.
World Health Organization. (2023). Immunization in practice: A practical guide for health staff. WHO