.png)
Tuổi lên ba, không phải là “khủng hoảng”, mà là cơ hội định hình nhân cách
- Thắm - Marketing Officer Nguyễn
- 11 thg 6
- 4 phút đọc
“Dưới cơn giận là một đứa trẻ đang cần giúp đỡ. Nếu chúng ta hiểu điều đó, mỗi ngày khủng hoảng sẽ trở thành một bước tiến."
Tuổi lên ba là một cột mốc đầy biến động, không chỉ với con trẻ, mà còn với cả cha mẹ. Rất nhiều phụ huynh chia sẻ: “Con từng ngoan ngoãn, giờ lại thường xuyên cáu gắt, hay nói KHÔNG, đòi làm mọi thứ một mình rồi khóc òa khi không vừa ý…”
Đây là câu hỏi quen thuộc của nhiều ba mẹ có con trong độ tuổi 2.5 – 4. Điều này không lạ. Nhưng điều cần thay đổi không phải là con, mà là cái nhìn của người lớn.
Thật ra, tất cả những hành vi ấy không phải là sự “xuống cấp”, mà là một bước tiến lớn trong quá trình phát triển của não bộ và nhân cách. Các chuyên gia gọi đây là giai đoạn khủng hoảng tuổi lên ba, một hiện tượng bình thường, sinh học và cần thiết.
Khủng hoảng tuổi lên ba là một cột mốc sinh học bình thường, nơi trẻ bắt đầu bước vào hành trình định hình cái tôi, rèn luyện sự độc lập và kết nối những dây thần kinh đầu tiên giữa cảm xúc – hành vi – nhân cách. Vấn đề không nằm ở sự phản kháng của con, mà ở sự thiếu hiểu biết (và đôi khi thiếu kiên nhẫn) của người lớn khi phản ứng lại những biểu hiện ấy.
Điều gì đang xảy ra trong não con?
Khi trẻ lên ba, vùng não điều khiển cảm xúc (hạch hạnh nhân) hoạt động rất mạnh, trong khi vùng lý trí (vỏ não trước trán) thì chưa phát triển hoàn chỉnh. Vì vậy, trẻ dễ:
Giận dữ, la hét, đánh bạn, đẩy người lớn
Khó diễn đạt cảm xúc bằng lời
Từ chối mọi yêu cầu và hay nói “không”
Đây không phải là hành vi “bướng bỉnh” mà là sự thiếu công cụ để điều tiết cảm xúc. Trẻ chưa đủ khả năng tự điều chỉnh và đây là lúc con cần ba mẹ nhất.
Từ phản kháng... đến trưởng thành
Những phản ứng “bướng bỉnh” của con thực ra đang phản ánh quá trình học hỏi rất quan trọng:
Khi con nói “KHÔNG” → con đang học thiết lập ranh giới cá nhân
Khi con đòi “tự làm hết” → con đang phát triển ý chí độc lập
Khi con giận dỗi, ăn vạ → não bộ đang tập kết nối cảm xúc với hành vi
Mỗi lần con bộc lộ cảm xúc – dù vụng về – là một lần não bộ được rèn luyện. Nhưng để quá trình này hiệu quả, con cần người lớn đồng hành với sự kiên nhẫn và yêu thương.
Khoa học thần kinh gợi ý gì cho cha mẹ?
Dưới đây là những cách giúp cha mẹ “đi cùng con” qua giai đoạn khủng hoảng này một cách tích cực:
✅ Những điều nên làm:
Kết nối trước – chỉnh sau: Hãy nói “Ba thấy con đang rất giận, ba ở đây với con” – điều này giúp giảm căng thẳng ở vùng cảm xúc, kích hoạt vùng lý trí.
Giữ bình tĩnh khi con nổi nóng: Ngồi thấp xuống ngang tầm mắt, hít thở cùng con, chờ cơn cảm xúc đi qua.
Đưa ra lựa chọn có giới hạn: Ví dụ “Con muốn mặc áo đỏ hay xanh?” – điều này giúp con cảm thấy được kiểm soát, được tôn trọng.
Tạo thói quen tích cực lặp đi lặp lại: Nhờ tính dẻo của não bộ (neuroplasticity), mỗi hành vi tích cực lặp lại đều giúp hình thành những kết nối thần kinh vững chắc.
Phụ huynh chính là "bộ não hỗ trợ bên ngoài" của con trong giai đoạn này.
❌ Những điều cần tránh:
Đánh mắng, đe dọa: Làm trẻ thêm sợ hãi, phản kháng, thậm chí không học được gì ngoài nỗi lo.
So sánh con với bạn bè: Gây tổn thương lòng tự trọng và làm giảm động lực phát triển của con.
Bỏ mặc khi con đang bùng nổ: Não trẻ cần kết nối để học cách tự điều chỉnh cảm xúc – điều này gọi là co-regulation, nền tảng cho self-regulation sau này.
Gán nhãn tiêu cực như “bướng”, “hư” → dễ khiến trẻ tin rằng mình như vậy và hành xử theo đúng “nhãn” đó.
Khủng hoảng hay cơ hội?
Khủng hoảng tuổi lên ba không phải điều cần “kết thúc”, mà là giai đoạn cần được đồng hành đúng cách. Nếu được hỗ trợ bằng sự hiểu biết và tình thương, con sẽ:
Tăng khả năng tự điều chỉnh cảm xúc
Xây dựng nền tảng kỹ năng xã hội
Hình thành kết nối thần kinh tích cực bền vững đến tuổi trưởng thành
Thay vì “vượt qua khủng hoảng”, hãy cùng con đi qua nó bằng sự thấu hiểu.
Khủng hoảng tuổi lên ba không cần bị “giải quyết triệt để” – mà cần được chào đón bằng sự hiểu biết, kiên nhẫn và gắn kết cảm xúc. Bởi lẽ, dưới cơn giận là một đứa trẻ đang cần giúp đỡ.
Tại HEI Schools Saigon Central, mỗi giáo viên và cả mỗi ba mẹ, đều được đồng hành để hiểu rõ điều này.
Comments